หลายคนคงรู้กันอยู่แล้วว่า สีกรมท่า คือ สีน้ำเงินเข้ม ๆ แต่รู้ไหมครับว่า ทำไมสีน้ำเงินแก่ หรือ สีน้ำเงินเข้ม จึงเรียกว่า สีกรมท่า

และที่มาของเสื้อ ราชปะแตน ทำไมถึงเรียกว่า ราชปะแตน

ณ วัน ๑๒ ค่ำ ปีระกา เบญจศก จุลศักราช ๑๒๓๕ (วันอาทิตย์ที่ ๑๖ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๑๖) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงออกประกาศเกี่ยวกับข้อกำหนดการแต่งกายเพื่อเข้าเฝ้าของขุนนางกระทรวงต่าง ๆ อย่างเป็นทางการ แต่ย้อนหลังกลับไป ๓ ปี คือ ในปี พ.ศ.๒๔๑๓ พระองค์ได้มีพระดำริให้มีเครื่องแบบเข้าเฝ้าสำหรับฝ่ายพลเรือนด้วย โดยให้ใส่เสื้อแพรสีต่างกันตามกระทรวง คือ

เจ้านาย ให้ใส่ สีไพล (สีเขียวอมเหลือง)

กระทรวงมหาดไทย ให้ใส่ สีเขียวแก่

กระทรวงกลาโหม ให้ใส่ สีลูกหว้า

มหาดเล็ก ให้ใส่ สีเหล็ก (เหมือนกันกับทหารมหาดเล็ก)

อาลักษณ์ กับ โหร ให้ใส่ สีขาว

กรมท่า หรือ กระทรวงการต่างประเทศ ให้ใส่ สีน้ำเงินแก่ จึงเป็นเหตุให้มีการเรียกสีน้ำเงินแก่นี้ว่า “สีกรมท่า” มาจนถึงปัจจุบันนี้

สีกรมท่า ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน อ่านว่า กรม-มะ-ท่า

มีเกร็ดเรื่องเล่าเกี่ยวกับเรื่องการแต่งกายเข้าเฝ้าอีกเรื่องหนึ่ง คือ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงปรารภกับช่างตัดเสื้อประจำพระองค์ที่เมืองกัลกัตตา (อินเดีย) ว่า

“เสื้อเปิดอกแบบฝรั่ง ต้องมีเสื้อชั้นในและต้องมีคอเสื้อผ้าผูกคอ ในฤดูร้อนใช้เวลามีการงานก็พอทน แต่จะเอาไปใช้ในเวลาเที่ยวเล่นโดยลำลองจะทนร้อนไม่ไหว”

ในหลวงรัชกาลที่ ๕ จึงสั่งให้ช่างตัดเสื้อประจำพระองค์ตัดเสื้อขึ้นมาใหม่ โดยให้ปิดตั้งแต่คอลงไป และมีกระดุมกลัดตลอดอก เพื่อจะได้ไม่ต้องใส่เสื้อเชิตข้างในอีกชั้น และจะได้ไม่ต้องใส่เนคไท เมื่อช่างตัดเสื้อเสร็จนำมาถวาย ในหลวงรัชกาลที่ ๕ ทรงโปรดมาก แต่เนื่องจากเสื้อที่ตัดมาใหม่นี้ไม่เคยมีใช้มาก่อน จึงยังไม่มีชื่อเรียก

ราชเลขานุการในพระองค์ คือ เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ เมื่อครั้งยังดำรงตำแหน่งเป็น นายราชาณัตยานุหาร ว่าที่เจ้าหมื่นศรีสรลักษณ์ จึงอาสาคิดชื่อเรียกเสื้อแบบใหม่นี้ โดยนำเอาภาษามคธ (ภาษาบาลี) รวมกันกับภาษาอังกฤษ ผสมกันเป็นคำว่า “ราชแปตแตน” หรือที่เรียกกันในปัจจุบันว่า “ราชปะแตน” เขียนเป็นภาษาอังกฤษว่า “Raj Pattern” มีความหมายว่า “แบบหลวง” และใช้ชื่อนี้อย่างแพร่หลายมาจนถึงในปัจจุบัน

สามารถติดตาม Blog Journey ผ่านทาง social media ได้หลากหลายช่องทาง ตามลิงค์ด้านล่างนี้ครับ

1. WordPress: Blog Journey
2. Facebook: Blog Journey Fanpage
3. Twitter: @Blog_Journey_th
4. Blockdit: Blog Journey Page
5. TrueID: @NexUs

ขอขอบคุณ

1. จดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน ใน รัชกาลที่ ๕ ปีมะโรง พ.ศ. ๒๔๑๑ – ปีระกา พ.ศ. ๒๔๑๖ (ห้องสมุดวชิรญาณ)
2. ภาพจากละคร เลห์บรรพกาล ช่อง 3 HD

บทความโดย

Xiao Er แห่งอาณาจักร Blog Journey